محیط زیست و بحرانهای مرتبط با حوزه معماری و عمران

محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران

محیط زیست و بحران های پیش روی مرتبط با حوزه معماری و عمران

محمدحسن محمودی

کارشناسی مهندسی عمران گرایش سازه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آباده، فارس

m.mahmoudi2222@gmail.com

چکیده:

سرمایه گذاری در ساختمان سازی و فعالیت های عمرانی از اهمیت بسیار بالایی در توسعه مناطق شهری و راه های ارتباطی برخوردار است. در ایران صنعت ساخت و ساز یکی از مصرف کننده های اصلی مواد خام و انرژی است. ازطرفی صنعت ساختمان سازی دارای یک روی تاریک است، زیرا گسترش سریع فعالیت های ساخت و ساز می تواند چالش های گوناگونی را از زیست محیطی ایجاد کند. رونق فعالیت های ساختمانی می تواند دارای تأثیرات منفی فضایی و محیطی باشد، مانند تشدید وخامت وضعیت زیست محیطی به واسطه آلودگی ، پراکندگی شهری، نابودی پوشش گیاهی و گسترش گازهای گلخانه ای. استخراج مواد خام و فرایند های عمل آوری و حمل نقل آنها برای انجام یک طرح ساختمان سازی دارای اثرات قابل توجهی برای محیط زیست است. برخی از این موارد شامل آسیب رساندن به نظام های اکولوژیکی، استفاده از منابع آبی و انرژی، نشر آلاینده های هوا و گاز های گلخانه ای می باشند . در صورتی که ساخت و ساز بدون برنامه ریزی و اتخاذ سیاست های صحیح پیش رود، مشکلات گسترده ای را در زمینه محیطی و اجتماعی به وجود می آورد با توجه به اهمیت بررسی محیطی که در آن پروژه عمرانی اجرا می گردد و همچنین اثرات آن بر روی محیط زیست، در این پژوهش تلاش شده است به بحران های پیش روی پروژه های عمرانی و معماری ساختمان در ارتباط با محیط زیست، پرداخته شود تا با ارایه راهکاری مناسب تأثیرات منفی پروژه های عمرانی و معماری بر محیط زیست، کاهش یابد.محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران

کلمات کلیدی:محیط زیست و بحرانهای پیش روی مرتبط با حوزه معماری و عمران، محیط زیست، معماری، عمرن، تخریب

-1 مقدمه

طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. محیط زیست، محل زندگی و تأمین کننده اصلی ترین نیازهای انسان است و پدیده ای می باشد که هر روز بر اهمیت آن افزوده 11 (. انفجار ، می شود)ادهمی و اکبرزاده، 1931 جمعیت، مهاجرت بی رویه به شهرها و گسترش بی ضابط ۀ شهرنشینی ، بیابانی شدن جنگل ها و سبزه زارها، کاهش تنوع زیستی و نابودی گونه های گیاهی و جانوری، فرسایش خاك های حاصلخیز، مصرف بیش از حد سموم و مواد شیمیایی، آلودگی رودها و آب های ساحلی به وسیلۀ فاضلاب های صنعتی و شهری، آلودگی نفتی دریاها، صید بی رویه و کاهش ذخایر صید، افت شدید سطح آب های زیرزمینی در برخی از مناطق، گازهای گلخانه ای، باران های اسیدی، آلودگی هوا، گرم شدن هوای کر ۀ زمین و تخریب لای ۀ ازن، بخشی از این نابسامانی زیست محیطی .)7 ، است)جهانگیر، 1931 مسائل جهانی ازجمله تغییر کمبود انرژی ، افزایش آلودگی محیط زیست، افزایش جمعیت و شهرنشینی سریع چالش های بزرگی را ، برای توسعه پایدار جامعه بشری به وجود آورده است ) 2112 Sharma (. ناسا گزارش داده است که از سال 1221 میانگین دمای جهانی 1.2 درجه فارنهایت افزایش یافته است 1 . انتظار می رود که افزایش دمای متوسط جهانی تا 2101 ، تنها به واسطه افزایش CO2 در حدود 2.0 درجه فارنهایت ، بالا رود. میزان انتشار دی اکسید کربن از مصرف انرژی ناشی از انرژی از 92.9 میلیارد تن در ، سال 2112 به 29.2 میلیارد تن در سال 2121 افزایش می یابد) 2117 Zhang et.al .) در همین حال ، جمعیت رو به رشد جهان، همچنان بار سنگین تری بر محیط زیست می گذارد. مطابق با چشم انداز جمعیت جهانی 2117 ، از 2110 ، طی 19 سال، حدود یک میلیارد تولد ثبت شده، و جمعیت جهان در سال 2101 به 3.2 میلیارد نفر ، می رسد) 2117 Doan et,al ، (. جمعیت در حال افزایش و گسترش شهرنشینی، افزایش تقاضای انرژی ) 2112 Invidiata, and Ghisi ) ، را در سال 2101 به میزالان بالایی می رساند ) 2119 Yeheyis et.al .) بحران محیط زیست یکی از مهم ترین چالش های دنیای کنونی است . بسیاری از پژوهشگران و فیلسوفان بر این باور هستند که این بحران ، ریشه و منشأ در ابعاد معنوی ، فلسفی ، و دینی دارد و برای حل آن تغییر بنیادین در فهم ما از وضعیت طبیعت و انسان لازم است . تخریب محیط زیست به دلیل پیامدهای ناگواری که برای بشر به همراه داشته است، تبدیل به یکی از بزرگ ترین چالش های دنیای معاصر شده است و برای بقای کل نظام طبیعت از جمله انسان هیچ موضوعی مهم تر از حل این مسئله نیست )نصر، .)22 ،1972 با توجه به آنچه بیان شد در این پژوهش به دنبال بررسی محیط زیست و بحران های پیش روی آن در ارتباط با حوزه معماری و عمران هستیم.

– NASA Global Temperature. Available online: (accessed on 02 March 0202).

-2 محیط زیست و معماری

به واسطه دلایل مختلف این مشکلات ، صنعت ساختمان سازی مورد انتقاد قرار گرفته است، چرا که به عنوان بهره بردار پیشرو

، انرژی اولیه و منابع طبیعی در نظر گرفته می شود ) 2112 Darko and Chan (. در سطح جهان ، این صنعت تأثیر بسزایی در منابع ،

، محیط زیست ، جامعه ، اقتصاد و سلامت انسان داشته است) 2117 Darko and Chan .)

صنعت ساخت و ساز، میزان 91 ٪ از منابع جهانی ، 10 ٪ از برداشتهای آب شیرین جهانی ، یک چهارم برداشت چوب و تقریبا

، نیمی از مواد اولیه جهان را مصرف می کند ) 2113 Darko and Chan .) CO2 که از گرما آزاد می شود برای تولید کاشی ، شیشه ،

، بتن و سایر مصالح ساختاری به کار می رود) 2112 Sharma ، (. بخش ساختمان 91 ٪ از گازهای گلخانه ای جهان) 2113 Ahmad et.al ، 01 ٪ آلودگی آب را به محیط زیست تحمیل می کند) 0202 – ٪ ( و 21 Sharma (. علاوه بر این ، 21 ٪ از کل زباله های جامد

، در کشورهای توسعه یافته را به خود اختصاص می دهد) 2113 Yeheyis et.al .) روند گسترش شهرها سبب قطعه قطعه شدن منظر اکولوژیک شهرى، تخریب زمینهاى حاصلخیر و درنهایت نابودى مناظر کشاورزى اطراف شهرها، تولید آلودگیهاى متنوع، ایجاد جزایر حرارتی و بسیارى موارد دیگر گشته است. پژوهشهاى گستردهاى در رشتههاى گوناگون جهت مقابله با شرایط بوجود آمده ناشی از توسعه شهرها صورت گرفته و رویکردها و راهکارهاى علمی و عملیاى نیز ارائه شده است . مفاهیمی چون شبکه اکولوژیکی شهرى، توسعه پایدار، شهر پایدار، اکوشهرها، طراحی اکولوژیک و اکوتکنولوژى در مقیاسهاى کلان و معمارى پایدار در مقایس خرد نمونههایی از رویکردها و راهکارهاى پیشنهاد شده در رابطه با شهرها هستند. تمامی این راهکارها در برخی کشورها بخصوص در کشورى مانند ایران بدلیل جامع نبودن طرحهاى توسعه، بیبرنامهگی و عدم وجود طرح توسعه مناسب در برخی بخشها، عدم وجود هماهنگی و همکارى مناسب میان نهادها و سازمانهاى تاثیرگذار در توسعه شهرى و در نهایت ضعفهاى شدید مدیریتی و نظارتی در سیاست گذارىها و اجراى طرحهاى شهرى سبب گسترش و تشدید مشکلات یاد شده گردیده است. در کنار تمامی مسایل یاد شده از نقش معماران در مشکلات محیط زیست نیز نباید غافل شد چراکه معماران، بهطور مستقیم و غیرمستقیم مسئول 70 % تغییرات آب و هوایی هستند ) 2002 .(Rogers, بیشتر متخصصان در بررسی های زیست محیطی بیان کرده اند که عامل معین و منحصر به فردی که باعث تخریب و آلوده گشتن جزء یا کل محیط زیست است موجد نیست، بعلاوه این که پیامدها و معضلات ایجاد شده در اثر آلودگی های زیست محیطی در بخش های مختلف و همچنین در شرایط متفاوت کاملا دچار تحول می شوند . آلودگی ها و تخریب زیست محیطی در اثر هر محصول فیزیکی یا شیمیایی ناشی از مداخله انسان، ایجاد می شود و می تواند برای سلامتی انسان ها، اکوسیستم های طبیعی و اقلیم در سطوح مختلف ملی و فراملی تهدید ایجاد کند . ساختمان و صنایع وابسته به آن جزء صنایع پرمصرف و آلوده کننده در جهان شناخته شده اند . تهیه مصالح ساختمانی، انرژی بسیار زیادی را به خود اختصاص داده و منابع تجدیدناشدنی محیط زیست را به شدت تحت الشعاع خود قرار می دهد . حتی روستاها و دشت ها نیز دیگر بکر نیستند و آثار تمدن امروزی که آلودگی و تخریب محیط زیست را با خود به ارمغان داشته، در همه جا مشاهده می گردد . آلودگی های ناشی از سرمایش و گرمایش ساختمان ها از آنچه که اتومبیل ها بدان منجر میشوند، فراتر می رود . در شهرها و روستاها در زمانی که دودکش های قدیمی خانه ها، در یک روز

2 سرد زمستانی تولید دود می کنند، عملا به آلوده کردن محیط زیست می پردازند . این مسئله در یک نیروگاه تولید انرژی و یا در یک کارخانه تولیدی مصالح ساختمانی به وضوح قابل رؤیت است . تولید آلودگی های گازی از این دست، کم ترین میزان آلودگی می باشد که در صنایع ساختمان به وقوع می پیوندد . براین اساس تولید آلودگی های زیست محیطی در صنعت ساختمان، برای یک بنای به خصوص با هر عملکردی، چه در زمان ساخت، چه پس از ساخت، چه در شرایط بهره برداری و چه در زمان مرگ ساختمان همواره وجود دارد . لذا آنچه در این بررسی به عنوان هدف مد نظر قرار گرفته است، تبیین تدابیر پایدار معماران و طراحان در طراحی ساختمان ها بوده که با توجه به اثرات زیست محیطی ،لازم است باهدف کاهش آلاینده های زیست محیطی .)9 ، اتخاذ شده و در راستای اهداف توسعه پایدار باشد)صابونچی و همکاران، 1932 از بین بردن جنگل ها و مراتع، بیابان زایی، خشکاندن تالاب ها به واسطه ساخت و ساز و آلودگی آب ها و نواحی ساحلی، آلودگی اقیانوس ها به انواع مواد سمی ناشی از ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به رودخانه ها و جاری شدن آفت کش ها به سوی آب ها و آلودگی اقیانوس ها به مواد رادیواکتیو، آلودگی نواحی پاك قطبی، آلودگی هوا و مصرف بی رویه سوخت های فسیلی و همگام با آن انتشار گازهای گلخانه ایی و ده ها و صدها نوع دیگر از آلودگی ها امروزه بشر را به مخرب ترین موجود زمین بدل کرده است . دامنه گسترش این وقایع به طور زنجیره ای منجر به بروز فجایع زیست محیطی مانند تخریب لایه ازن ، تغییرات آب و هوایی ،گسترش سیل های بنیان کن، پراکنش توده های عظیم گرد و غبار ،گسترش بیماری جدید و به طور کلی به خطر افتادن حیات نوع بشر در زمین شده .) است)ولی الهی و مطیع بیرجندی، 1923 با از بین بردن فضاهاى سبز و نابودى جنگلها و درختان، ناخواسته تغییر فاحشى را در اکوسیستم طبیعت ایجاد می گردد. از دیدگاه معمارى، طراحى ناآگاهانه، استفاده از مصالح نامناسب با اقلیم و عدم آشنایى با تاثیرى که هر کدام از مصالح روى محیط زیست مى گذارند، میتواند دلیلى براى نابودى زمین و منابع آن باشد. با نگاهى گذرا به معمارى سنتى خواهیم دید که علیرغم نبود امکانات و فنآوری های امروز، چگونه در آن دوران بدون آسیب رساندن به محیط زیست، نیازهاى افراد را برطرف مى شد. به طور مثال اگر از دریچه معمارى بنگریم، با ساخت بناهاى سنگى در کوهستان ها، یا خانههاى خشتى در دل کویر و یا ساخت قسمتى از خانه در زیرِزمین و نیز حتى با ایجاد یخچالهاى طبیعى در این راستا کمک فراوانى مىشد. پیشرفت تکنولوژى در برخى از شرایط به سود انسانها نبوده است. در حال حاضر مهمترین مبحثى که در محافل گوناگون جهانى مطرح است، تمام شدن منابع انرژى زمین

.)2 ، مى باشد که به طور نامناسب به دلیل پیشرفت تکنولوژى هدر مى رود)بشردوست، 1932 معماری در بروز بحران های زیست محیطی نقش بسزایی را ایفا می کند. ساختمانها به تنهایی یک ششم منابع آبی، یک چهارم چوب جنگلها و دو پنجم سوخت های فسیلی جهان را تولید می کنند.ساختمان پس از ساخته شدن تاثیر دراز مدتی بر محیط باقی میگذارد. در طراحی اقلیمی معمار با بکار گرفتن دانش و صرفه جویی در مصرف انرژی بهینه آسایش انسان را فراهم کرده و حداقل

.)1 ، صدمه را به محیط زیست وارد می کند)پورمختار و نوائی، 1932 تخریب لایه اوزون، باران های اسیدی، تخریب اکوسیستم ها و بسیاری دیگر ناشی از آلودگی های زیست محیطی تحت تاثیر مداخله انسان در طبیعت است که صنعت ساختمان به بخش عمده ای از آن دامن می زند . آشکارترین وجهه این صنعت در خانه

0

سازی تحقق می یابد . آمار نشان می دهد که در سال های اخیر با افزایش تصاعدی جمعیت و مداخله انسان در طبیعت، تولید گاز سمی CO، 2 افزایش چشمگیری داشته است ) 2112 Fan et.al .) درحالی که امروزه نوآوری های فن آورانه در عرصه صنایع اتومبیل، ارتباطات و کامپیوتر انسان را احاطه کرده است همچنان بزرگ ترین خرید زندگی مردم، خانه، همانند 21 سال پیش صورت می گیرد : خانه ای که به صورت مرسوم، کل زندگی انسان را برای 91 یا 21 سال آینده تعریف می کند ، به سوی ، حداقل آینده جهت گیری نشده و اساسا ساختار کلی آن با توجه به رشد ،21 روزافزون علم و فن آوری و به تبع، تغییر نیازهای انسانی در جامعه با سرعت بیشتری نسبت به گذشته، کهنه و منسوخ می گردد و =، به اصطلاح از مد می افتد ) 2112 Yeatts .) تلاش های اخیر معماران در زمینه معماری پایدار، امروزه موضوعات جدیدی مطرح نموده و یکی از اصولی که در سالیان اخیر در ضروری است تا معماری همواره به گونه ای » معماری به آینده نظر داشته باشد « این راستا مورد تاکید قرار گر فته، این است که باشد که بتواند پذیرای الگوها و فن آوری های پیش بینی نشده و جدید باشد و تغییرات ناگهانی اقلیمی و محیطی را تحمل نماید. صنعت ساختمان، نیاز دارد تا به قرن 21 وارد شود و به وسیله زیست شناس، متخصص محیط زیست، دانشمند، معمار و مهندس، ، روی یک کاغذ سفید پیش از ساخت، مورد بررسی قرار گیرد) 2112 Qin et.al .) عمر طولانی در عین قابلیت به روز شدن . این امر هم در حفظ مقاومت فیزیکی ساختمان و بقای آن حایز اهمیت است و هم در حفاظت از محیط زیست، طبیعت، حفظ منابع اولیه انرژی و سرانجام کل سیاره زمین . امروز معضلات مربوط به عمر ساختمان ها در ایران، در عرصه معماری نوین بسیار بحرانی تر از گذشته گشته است . در حالی که در کشورهای توسعه یافته راه های به روز کردن ساختمان ها بررسی می گردد و استانداردهای نوینی جهت ساختمان های آینده مطرح می شود، هنوز استانداردهای منسوخ دهه 21 و 01 قرن بیستم، در معماری سنتی ایرانی، در عرصه ساختمان های جدید به کار می آید . (محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران)  مصالح جدید برمبنای سنتی در ساختمان ها به کار گرفته می شود و عدم برنامه ریزی و به روز نبودن موجب می شود تا پروژه هایی چون فرودگاه بین المللی ، امام خمینی که بیش از 21 سال از طراحی آن می گذرد، هنوز به بهره برداری کامل نرسیده باشد) 2112 et.al Marker .) این درحالی است که نیازها و شرایط امروز به کلی با زمان طراحی متفاوت گشته است و زمانی بغرنج تر می شود که بدانیم توسعه پایدار در عرصه معماری پس از دهه هفتاد میلادی رخ داد و در پی آن، بسیاری از استانداردهای بین المللی تغییر نمود . از طرفی چنین بناهایی که با استانداردهای زمان خود ساخته شده اند، بیش از نیمی از عمرمفید خود را حین عملیات ساخت، سپری کرده اند . بدین ترتیب نمی توان پس از اتمام کار، آن ها را در زمره ساختمان های نوساز به حساب آورد . بنابراین ساختمان های نوساز امروز، خیلی سریع تر از گذشته تبدیل به زباله های ساختمانی می گردد و چون مصالح مصرفی آن ها اغلب از جنس مواد شیمیایی غیر قابل بازگشت به محیط است، آلایندگی آن ها نسبت به گذشته بسیار بیشتر است . یکی از اصول پایداری طراحی و ساخت جهت انجام خدمات طولانی و مفید است . در اروپا الگوی طراحی زیستی برای خانه، 911 سال است و این درحالی است که درایران این الگو، به زحمت به نیم قرن می رسد و همچنان که وضعیت بازار مسکن نشان می دهد، اکثر خانه های با بیش از 21 یا ، 01 سال ساخت، کلنگی یا مخروبه تلقی می گردد) 2119 Kang et.al .)محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران

هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد . ضرورت پذیرفتن این اصل در عصرهای گذشته بدون هیچ شک و تردیدی با توجه به نحوه ساخت و سازها غیر قابل انکار می باشد و شاید تنها به سبب تنوع بسیار زیاد مصالح و فن آوری های جدید در دوران معاصر چنین اصلی در ساختمان ها به دست فراموشی سپرده شده است و این بار با استفاده از مصالح گوناگون و یا با ترکیب های مختلفی از آنها، ساختمان ها، محیط را با توجه به نیاز های کاربران تغییر می دهند . اشاره به نظریه مجتمع زیستی نیز خالی از لطف نمی باشد، که از فراهم آوردن سر پناهی برای درامان ماندن در برابر سرما و یا ایجاد فضایی خنک برای سکونت افراد سرچشمه می گیرد ، به این دلیل و همچنین وجود عوامل دیگر مردمان ساختمان های خود را به خاطر مزایای متقابل فراوان در کنار یکدیگر بنا می کردند . ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت فسیلی ساخته می شوند ، نسبت به آپارتمان های عادی امروزی، حامل تجربیاتی منفرد و مجزا بوده و .)2 ، در نتیجه ، به عنوان تلاش های نیمه کاره برای خلق معماری سبز مطرح می شوند)رهایی، 1922 بسیاری از این تجربیات نیز بیشتر حاصل کار و تلاش انفرادی بوده؛ و بنابراین روشن است به عنوان اصلی پایدار در طراحی ها و ساخت و سازهای جامعه امروز لحاظ نمی گردد . . ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که قادر به استفاده از اقلیم و منابع انرژی محلی باشند . شکل و نحوه استقرار ساختمان و محل قرار گیری فضاهای داخلی آن می توانند به گونه ای باشد که موجب ارتقاء سطح آسایش درون ساختمان گردد و در عین حال از طریق عایق بندی صحیح سازه ، موجبات کاهش مصرف سوخت فسیلی پدید آید . این دو فرآیند مذکور ناگزیر دارای هم پوشانی و نقاط مشترك فراوان می باشند . پیش از گسترش همه جانبه مصرف سوخت فسیلی ، چوب منبع اصلی انرژی به حساب می آمد که هنوز هم حدود 10 درصد از انرژی امروز را نیز تأمین می کند . هنگامی که چوب کمیاب و نایاب شد برای بسیاری از مردم امری طبیعی بود که در راستای کاهش نیاز به چوب ، برای تولید گرما از گرمای خورشید کمک بگیرند . سنت طراحی با توجه به اقلیم برای ایجاد آسایش درون ساختمان به قوانین گرمایش محدود نمی شد بلکه در بسیاری از اقلیم ها معماران ملزم به طراحی فضایی خنک برای پدید آوردن شرایطی مطلوب در داخل ساختمان بود . راه حل معمول درعصر حاضر ، یعنی استفاده از سیستم های تهویه مطبوع هوا ، تنها فرآیندی ناکارآمد در تقابل با اقلیم به شمار می رود و در عین حال همراه با مصرف زیاد انرژی می باشد ، که حتی به هنگام ارزانی و فراوانی انرژی به دلیل آلودگی حاصل  ، از آن امری اشتباه بشمار می آید) 1331 Vale and Vale .)

-3 بهینه سازی پایدار ساختمان و معماری پایدار

توسعه پایدار در رابطه با فعالیت های ساختمانی و محیط یا ساختار پایدار ساخته شده، اغلب ساختمان پایدار نامیده می شود . بخش ساختمان یکی از بزرگترین بخش های اقتصادیو اجتماعی در اروپا می باشد و به همراه محیط ساخته شده، به طور معنی داری در تغییر روی محیط طبیعی، تاثیر گذار است . بخش ساختمان و محیط ساخته شده، به عنوان دو حوزه کلیدی در توسعه پایدار جهانی، مطرح شده اند. ساختمان ها در مقایسه با سایر مصنوعات، عمر نسبتاً طولانی تری دارند و در طول تمام مراحل نقشه کشی، ساختمان سازی، تجهیزکردن و تخریب یا استفاده دوباره از آن، در توسعه پایدار تأثیرگذار خواهند بود . یک ساختمان، محصول مرکبی از مصالح، مواد و ترکیبات است که متقابلأ بر هم اثر گذارند . به علاوه، ساختمان اثر قابل ملاحظه ای بر سلامت انسان دارد ، برای مثال 31 % زمان زندگی مردم اروپا در ساختمان و فضای معماری سپری می شود. چالش معماری پایدار در ارتباط

7 با یک راه حل جامع برای ملاحظات محیطی و در عین حال برای بدست آوردن سطح کیفیت زندگی و ارزش های فرهنگی، .) اقتصادی، اجتماعی و آسایشی می باشد )جمهور و همکاران، 1930 دست یابی به حفاظت از انرژی های تجدید ناپذیر، کاهش استفاده از منابع زمین و تاثیر تخریب کمتر ساختمان ها بر محیط زیست از جمله مواردی است که در طراحی معماری پایدار باید به آن توجه ویژه ای مبذول داشت تا با کسب روش های نوین طراحی و خلق فضاهای همساز با محیط زیست، شرایطی برای برقراری یک زندگی استاندارد با حداقل آلودگی های محیط زیست برای نسل .) حال و آینده بوجود آید)پورمختار و نوائی، 1932 بهینه سازی پایدار ساختمان، روندی اجرایی است که هدف نهایی آن بهره وری در محیط > انرژی و سرمایه در ساختمان است . این هدف با کاربرد روشهای افزایش کارایی انرژی و استفاده از مصالح سازگار با طبیعت و طراحیهای چند جانبه برای بهرهوری از انرژی و طراحی بهینه فضای داخلی و خارجی ساختمانها تحقق می یابد . اجرای این طرح باعث صرفه جویی در مصرف انرژی، بازیافت زباله و بازیافت مصالح و کاهش هزینه های نگهداری ساختمان می شود که اثرات زیست محیطی آن بدین قرار است : کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژیهای طبیعی مانند باد و خورشید، ذخیرهسازی انرژی، تطبیق ساختمان با محیط در چارچوب قواعد طراحی، نماسازی، منظره سازی، سالم سازی هوا و آب در محیط، دفع صحیح فاضلاب، بهینه سازی کاربرد انرژی الکتریکی، حذف مصالح و مواد مضر برای انسان و محیط در فضای ساختمان، قابل بازیافت ساختن مصالح ساختمانی و اثرات استخراج شن از .)17 ، رودخانه)فریدونی، 1932 انسان اکنون از لحاظ صرفه جویی در انرژی در موقعیتی قرار دارد که هیچگاه تا بدین حد بحرانی نبوده است برای اجرای استانداردها و معیارهای دائمی صرفه جویی در انرژی تعیین و کنترل دقیق مصرف انرزی در ساختمان امری حیاتی است. نتیجه وابستگی مفرط انسان به سیستم های مکانیکی و مصرف عنان گسیخته انرژی، همانا تخریب شتابان و فزاینده محیط زیست بوده است. معماری به خاطر مسائل ساخت و ساز و مشکلات ناشی از شیوه های نادرست ساختمان سازی، سهم بسزایی در ایجاد بحران های زیست محیطی دارد زیرا با ساختمان سازی است هر گونه آلودگی از جمله آلودگی خاك، آب، ها و ازاین قبیل به طبیعت وارد می شود. ساختمان ها تاثیر قابل توجهی در مصرف انرژی و دخالت در محیط زیست دارند و فرسودگی زود هنگام ساختمان ها که به دلیل عدم رعایت اصول و استانداردها در هنگام ساخت پدید می آید. مادامی که ساختمان ها به سمت پایداری و کاهش مصرف انرژی گرایش پیدا نکنند این بحران ادامه خواهد داشت در ساختمان های با مصرف انرژی صفر، ایده کار در این است که ساختمان ها تمام انرژی مورد نیاز خود را با استفاده از منابع محلی و تجدید پذیر به صورت کم هزینه تامین کنند و حتی در صورت امکان بیشتر از انرژی مصرفی سالانه تولید کنند و آن را به شبکه برق شهری صادر کنند و یا بصورت ذخیره برای مواقع اضطراری مورد استفاده قرار دهند استقلال از شبکه برق شهری هدف غایی و نهایی در این ساختمان ها می باشد در این ساختمان ها شاهد آن هستیم که بنا به عنوان بخشی از پیکره محیط مجاور و طبیعت پیرامونش نه تنها سبب هدر رفتن انرژی نمی شود انواع آلودگی های محیطی را ایجاد نمی نماید و بر سلامت انسان تاثیر منفی نمی گذارد بلکه با صرفه جویی و مصرف بهینه انرژی برخورداری از محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران مصالح همساز با اقلیم و قرار گرفتن در چرخه زیست بوم در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار حرکت می کند)جاویدی نژاد و .)1 ، کاظمی، 1939

-4 نتیجه گیری

ارتباط معماری با طبیعت از گذشته به صورت مسالمت آمیز و همراه با طبیعت بوده است، در دوره مدرن این ارتباط جلوه عکس بهخود می گیرد و در جهت نابودی طبیعت است، بعد از جریان های محیط زیستی معماری مدرن در جهت هم ساز با طبیعت نمود پیدا می کند . بسیاری از اندیشمندان و معماران مدرن با توجه به خطرات این معماری برای طبیعت و نابودی آن گونه های معمار  همراه با طبیعت یعنی اکوتک را بوجود می آورند، این معماری در جهت بهره گیری از انرژی های تجدید پذیر و تولید آلودگی کم به وجود می آید. با استفاده از تکنولوژی که در سازگاری با طبیعت است و انرژی های پاك طبیعی و تجدید پذیر که کمترین آلودگی زیست محیطی را دارند می توان معماری هم ساز با طبیعت داشت . همچنین به جای تولید مصالح و تخریب طبیعت از ضایعات ساختمانی به عنوان مصالح استفاده کرد .محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران نتایج تحقیقات انجام یافته در ارتباط با سبک معماری و اثرات آن بر محیط زیست چنین نتیجه گیری می شود که عواملی مانند ارتفاع ساختمان ها،نوع مصرف انرژی در ساختمان ها ،فضای سبز اختصاص یافته به بناها مهم ترین عوامل تاثیر گزار بر محیط زیست می باشند . محیط زیست تحت تاثیر عواملی چون ترافیک،میزان جمعیت، تراکم جمعیت در واحد سطح،منابع آب و … قرار گرفته و زندگی انسان ها را متاثر می سازد . از این جهت است که هر گونه فعالیت های اجتماعی و غیر آن که با محیط زیست ملازمه پیدا کند، ممنوع بوده و لازم است که انسانها ضوابط و مقررات زیست محیطی،حدود استفاده از منابع زیستی را دقیقا رعایت نمایند تا بتوانند به توسعه پایدار دست پیدا کنند . از طرفی معماری پایدار به معنی دیگر معماری سبز راهگشای مطمئنی برای حفظ محیط زیست و همگون سازی معماری با محیط زیست می باشد . توسعه پایدار توسعه ای است که نیاز های اکنون را به گونه ای برآورد نماید که توان نسل های بعدی را جهت تامین نیاز کاهش ندهد . معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکار های جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسانهاست . بدیهی است که زندگی،کار،تفریح؛استراحت و … همه و همه فعالیت هائی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت ،وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد .محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های عمرانی در شناسایی عوامل و اثرات مخرب محیط زیست و همچنین ارائه راهکارهای کاهش و تقلیل اثرات منفی بسیار حائز اهمیت است به ویژه آنکه طی سال های اخیر با تاکید سازمان حفاظت محیط زیست، این راهکار منجر به ارائه یک برنامه مدیریت و پایش زیست محیطی می گردد . در این رابطه ذکر چند نکته ضروری است . نخست آنکه گزارش ارزیابی باید ساختاری منسجم داشته و از پرداختن به مطالب حاشیه ای و کم اهمیت اجتناب ورزد و مشکلات اصلی و مهمی را که طرح برای محیط زیست منطقه ایجاد می نماید به دقت شناسایی نمود و برای آن ها راهکار اجرایی ارائه نماید . مورد دوم آنکه در تجزیه و تحلیل اثرات، نمرات واقعی توسط مشاوران اعمال شود و این مشاوران همواره اخلاق زیست محیط ی را ملاك خود قرار دهند . نکته سوم اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به شناسایی مشاوران ذیصلاح براساس تعداد و نوع محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران تخصص کارشناسانی که به صورت تمام وقت در اختیار دارند اقدام نموده و هر ساله فهرستی از مشاوران مورد تایید را براساس ارزیابی انجام شده و با رتبه بندی از طریق جراید و اینترنت منتشر نماید . در نهایت سازمان یک سیستم نظارتی منسجم و کارآمد را برای نظارت بر حسن اجرای راه کارهای تقلیل اثرات سوء و همچنین برنامه مدیریت و پایش زیست محیطی مستقر نموده، تا بتوان امیدوار بود نتایج حاصل از مطالعات ارزیابی به صورت عملی و اجرایی در طرح های عمرانی پیاده سازی شوند . مفهوم کلی برنامه ریزی زیست محیطی عبارت است از تلاش هایی که در جهت تعادل و هماهنگی فعالیت های انسان در محیط زیست صورت میگیرد. این فعالیت ها عمدتاً بصورت برنامه های آبادانی و ساختمانی است که انسان به نفع خود ایجاد نموده و به این شکل برنامه ریزی محیط زیست در نهایت میبایست اثرات منفی این تأسیسات و فعالیت ها را بر محیط طبیعی خنثی نماید و این در حالیست که بسیاری از ناظران اظهار نگرانی مینمایند که علاقه انسان به توسعه صنعتی و اقتصادی منجر به خساراتی به محیط زیست میگرددکه نتیجه این تغییرات و به دنبال آن به لحاظ کاهش منابع طبیعی و ذخایر و زیر زمینی ، همبستگی مختل و اجتماعات انسانی از هم فرو خواهد پاشید. و همچنین ایجاد هرگونه تغییر روش در طرق استفاده از زمین و طبیعت مجاور آن به ایجاد تغییرات محسوس نامطلوبی در محیط زیست منجر خواهد شد با این رویکرد پر واضح است وظیفه برنامه ریزان محیط زیست اتخاذ تدابیری به منظور کاهش سریع تأثیر منفی این تغییرات است و برای نیل به این هدف ضروریست که برنامه ریزان دو مفهوم زیربنایی را مورد استفاده قرار دهند اول اینکه هرگونه تجهیز کارگاه و تأسیسات عمرانی که در منطقه ای بنا میگردد،

دارای نیازمندیهای بالقوه ای است که بنا بر شرایط ژیواستراتژیک مناطق تعیین، تنظیم و اجرا میگردد.محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران لازم به ذکر است پیشرفت دانش به منظور تعالی و پیشبرد تکنولوژی می تواند باعث افزایش این قبیل هم زیستی ها و نهایتاً مسالمت آمیز شدن آنها بیانجامد. وظیفه برنامه ریزان محیط زیست اتخاذ تدابیری است که تأثیر منفی این تغییرات را به حداقل کاهش دهد. که برای رسیدن به چنین هدفی برنامه ریزان دو مفهوم عمدتاً زیربنایی را باید مورد استفاده قرار دهند اول اینکه هرگونه تأسیسات عمرانی که دریک منطقه بنا میگردد، دارای نیازمندیهایی است که بنا بر مختصات طبیعی مناطق تعیین میگردد با توجه به علم عمران میتوان شهر را مجموعه ای از سازه های عمرانی تعریف کرد که جمعیت انسانی در آن به فعالیت روزمره خود مشغول است. این سازه های عمرانی عبارتند از خانه ها که حجم عظیمی از شهرها را به خود اختصاص داده، فرودگاهها، ایستگاه های قطار و مترو، تأسیسات آب و برق و گاز که معمولاً در حومه شهر مستقر هستند کشتارگاه ها و غیره که همه آنها می توانند اثراتی را بر محیط زیست اطراف خود بگذارند.محیط_زیست_و_بحرانهای_پیش_روی_مرتبط_با_حوزه_معماری_و_عمران

درباره ما

11

منابع:

.1 ادهمی، عبدالرضا؛ اکبرزاده، الهام، بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران، مطالعه موردی منطقه

0 و 12 تهران، جامعه شناسی مطالعات جوانان .97-22 ، دوره 1، شماره 1931،1

.2 بشردوست، محمدرضا، مروری بر معماری پایدار و تاثیر آن در حوزه محیط زیست، کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین

. در عمران، معماری و شهرسازی، تهران، مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما. 1932

.9 پورمختار. سارا و فرزاد نوائی،بحران های زیست محیطی و معماری پایدار، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و توسعه

. پایدار شهری، تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، 1932

.2 جاویدی نژاد، مهرداد، کاظمی، محمدرضا، جایگاه ساختمان های صفر انرژی در طراحی ساختمان های آینده، اولین

همایش ملی معماری، عمران و محیط زیست شهری . . انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه، 1939

.0 جمهور. پریسا و عاطفه دهقان توران پشتی، نقش معماری پایدار در بحران محیط زیست، سومین کنگره بین المللی افق

. های جدید معماری و شهرسازی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، 1930

.2 جهانگیر، عیسی، محیط زیست و بحران آن؛ رویکردی – قرآنی، مجله مرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شماره سوم، 22

.1931 ،29

.7 رهایی، امید، سازه های آینده و معماری پایدار . اولین کنفرانس بین المللی سازه و معماری، ایران، تهران . تهران : دانشگاه

. تهران، 1922

.2 صابونچی. علی؛ ثمین رعناقد؛ بیژن عبدی و آرش محمدی فلاح،اثرات ساختمان سازی بر محیط زیست، کنگره بین المللی

پایداری در معماری و شهرسازی معاصر خاورمیانه، امارات- دبی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات، کنسرسیوم نقش و

. طرح آنابافت شهر، 1932

.3 فریدونی ، ابراهیم ، معماری پایدار و اکولو یک تعاملی میان معماری گذشته ، حال و آینده . کنفرانس سالانه تحقیقات در

مهندسی عمران ، معماری و شهر سازی و محیط زیست پایدار . تهران . .1932

.11 نصر ، سید حسین . دین و بحران زیست محیطی . ترجمه محسن مدیرشانه چی . .1972 ، مجله نقد و نظر ، شماره 1

.11 ولی الهی، جلال، مطیع بیرجندی، علی اکبر، نگاهی به انرژی های پاك و سازه های سازگار با محیط زیست در طراحی

شهرها و . ساختمانها، چهارمین سمینار پیل سوختی ابران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم پایه. 1923

21. 21. Ahmad, T.; Aibinu, A.A.; Stephan, A. Managing green building development—A review of current state of research and future directions. Build. Environ. 0202, 011, 28–021
22. 21. Doan, D.T.; Gha_arianhoseini, A.; Naismith, N.; Zhang, T.; Gha_arianhoseini, A.; Tookey, J. A critical comparison of green building rating systems. Build. Environ. 0202, 008, 018–062.
23. 21. Fan, K.; Chan, E.H.W.; Qian, Q.K. Transaction costs (TCs) in green building (GB) incentive schemes: Gross Floor Area (GFA) Concession Scheme in Hong Kong. Energy Policy 0202, 002, 168–128.
24. 21. Invidiata, A.; Ghisi, E. Life-cycle energy and cost analyses of window shading used to improve the thermal performance of houses. J. Clean. Prod. 0206, 088, 0820–0828.
25. 21. Darko, A.; Chan, A.P.C. Critical analysis of green building research trend in construction journals. Habitat Int. 0206, 12, 18–68.

11

21. 21. Darko, A.; Chan, A.P.C.; Owusu-Manu, D.G.; Ameyaw, E.E. Drivers for implementing green building technologies: An international survey of experts. J. Clean. Prod. 0202, 011, 826–821.
22. 21. Darko, A.; Chan, A.P.C.; Huo, X.; Owusu-Manu, D.G. A scientometric analysis and visualization of global green building research. Build. Environ. 0202, 012, 120–100.
23. 21. Marker, A.W.; Mason, S.G.; Morrow, P. Change Factors Influencing the Di_usion and Adoption of Green Building Practices. Perform. Improv. Q. 0201, 06, 1–01.
24. 12. Kang, Y.; Kung, S.H.; Jang, H.J. Simulation Process Support for Climate Data Analysis. In Proceedings of the 0208 ACM Cloud and Autonomic Computing Conference, Miami, FL, USA, 1–2 August 0208; pp. 020–

026.

12. 12. Qin, X.; Mo, Y.; Jing, L. Risk perceptions of the life-cycle of green buildings in China. J. Clean. Prod. 0206,

006, 012–012.

22. 22. Rogers, Richard. (2110). Action for sustainability. JA(Japanese Architecture), Mo 21, 120-192.
23. 11. Sharma, M. Development of a ‘Green building sustainability model’ for Green buildings in India. J. Clean. Prod. 0202, 022, 182–110.
24. 11. Vale, B., & Vale, R. J. D. (0220). Green architecture: design for an energy-conscious future. Little, Brown.
25. 11. Yeatts, D.E.; Auden, D.; Cooksey, C.; Chen, C.F. A systematic review of strategies for overcoming the barriers to energy-e_cient technologies in buildings. Energy Res. Soc. Sci. 0202, 80, 26–21.
26. 11. Yeheyis, M.; Hewage, K.; Alam, M.S.; Eskicioglu, C.; Sadiq, R. An overview of construction and demolition waste management in Canada: A lifecycle analysis approach to sustainability. Clean Technol. Environ. Policy 0208, 01, 20–20.
27. 11. Zhang, Y.; Chen, W.; Gao, W. A survey on the development status and challenges of smart grids in main driver countries. Renew. Sustain. Energy Rev. 0202, 22, 082–012.__